Arşivciliği memuriyetin ötesinde millî bir bilinçle icra eden ve hayatını bu uğurda adeta vakfeden–deyim yerindeyse- fikir emekçilerinin hatırlanması, onların gayretleri ve yaptıkları işin takdir edilmesi vefa duygusuna işaret etmektedir. Vefa duygusu ise samimiyet ile ihlasa bağlı bir keyfiyettir ve riya kaldırmaz. Şöhret merdivenlerini tırmanmadan, işini sadece vazife duygusu içinde hakkıyla yapan ve ülkesine sesiz sedasız büyük yararlılıklar sağlayan insanlar –siyasî tarafgirlik gibi saikler olmadığından- nadiren hatırlanır. Üniversitelerde emektar hocalara çoğunlukla talebeleri tarafından bir eserin ithaf edilmesi bir an‘ane haline gelmiştir. Fakat adları, sanları pek duyulmamış, sadece erbabı tarafından bilinen arşivcilere ilmî bir eserin ithaf edilmesi ve bu ibarenin kitaba isim olarak konulması hayli değerli ve anlamlıdır. Ancak, Arşiv Emektarlarına Armağanbaşlığı, arşiv çalışanlarının -pek akla gelmeyen- gayretleri ve yorgunlukları düşünüldüğünde biraz da hüzünlü bir mukadderatı çağrıştıran ifade gibi duruyor.
Osmanlı Arşivi’nde vazife yapmanın bir uzmanlık işi olduğu-yıllar içinde birçok arkadaşımız binlerce belgeyi mütalaa ederek büyük bir birikime sahip olduğu- veya arşivciliğin bilgi ve birikim gerektirdiği pek bilinmez. Buna arşivciler olarak çoğu kere şahit olmuşuzdur. Bundan dolayı, mesleki sorunlarımızla ilgili yetkililerle yapılan bazı görüşmelerde sukut-ı hayalle karşılaşılmıştır. Zira, yetkililer tarafından genellikle herhangi bir kurum arşivlerinde çalışan memurlarla, arşiv uzmanlarının karıştırıldığı görülmüştür. Hatta,-yaklaşık on dört yıl kadar önce- bir yetkiliyle arşivin hem kurumsal, hem çalışanların sorunları görüşülürken “Osmanlı Arşivi’ndeki evrakın büyük bir salona sığıp sığmayacağına” dair arkadaşlarımıza bir sual yönetilebilmiştir. Bu sual, bilgisizlik sonucu ise vahimdir; yapılan işi hafife almaktan ve “siz de kendinizi bir şey mi sanıyorsunuz” gibi bir tutumdan kaynaklanıyorsa daha kötü bir anlayışı akla getirmektedir. Nitekim, bu anlayış devam edegelmiş ve nihayet 2013 tarihi gibi geç bir dönemde eksikliklerine rağmen özlük hakları ve personelin statüsü konusunda bir adım atılabilmiştir.
Bu gelişmeleri yakından bilen ve uzun süre Osmanlı Arşivi’nde idarecilik görevinde bulunarak emekli olan Nizamettin Oğuz ve İstanbul Üniversitesi Bilgi Belge Yönetimi bölümü akademisyenlerinden Doç. Dr. İshak Keskin beylerin editörlüğünü yaptığı Arşiv Emektarlarına Armağan adlı eser, birçok tarihçi, akademisyen ve yazar tarafından kaleme alınan makalelerden oluşmaktadır. Burada yer alan makalelerde ağırlıklı olarak arşivcilikle ilgili kapsayıcı konulara değinilmiştir. Tarihî bilgiler ve belgelerin düzenlenmesi, arşivlerin yönetimi, teşkilatlanması ve sorunların giderilmesi gibi hususlar dile getirilmiştir.
Esasında böyle bir eserin kritiği uzun bir yazının konusudur. Zira, makalelerin ekseriyeti adeta bir kitabın özeti, bir tezin konusu mahiyetinde olduğundan, her birini ayrı ayrı ele alarak üzerlerinde fikir yürütmek icap etmektedir. Bu da uzun bir yazının konusudur. Bundan dolayı kitabın muhtevasını kaydederek ve önemine işaret ederek yazımızı sınırlandırmış bulunuyoruz.
Otuz üç makaleden müteşekkil eser şu konuları ihtiva etmektedir:
1-Türkiye’de Özelleştirilen Kurumlara Yönelik Arşiv Politikaları (Dündar Alikılıç), 2-Bilgi Hizmetlerinin Gelişimi ve Ankara Üniversitesi (Doğan Atılgan), 3-XVI. Yüzyıl Divan-ı Hümayun Ruus Defterleri (Bilgin Aydın), 4-Türkler, Tarih, Savaş ve Meşruiyet (Yahya Başkan), 5-Özel Bir Arşiv İçin Thesaurus Denemesi (Gülben Baydur-Şelale Korkut), 6-Devlet Arşivimiz (İsmet Binark), 7-Bulgaristan’a Okka ile Satılan Arşiv Belgeleri (İsmet Binark), 8-Haydarpaşa Liman ve Rıhtımı İnşası İmtiyazının Bürokratik Yolculuğu (Murat Candemir), 9-A View of Bureaucratic… (Niyazi Çiçek), 10-Bir Macar Arşiv Emektarı ve Tarihçisi, Zoltan David [1923-1996] (Geza David), 11-Türkiye Üniversitelerinde Görme Engelli Öğrencilere Osmanlı Türkçesi Öğretimi: Karşılaşılan Sorunlar ve Çözümlerine Yönelik Atılmış Adımlar (Muhammet Ali Demir-Ali Öztürk), 12-Eski Uygurca Bir Budist Hekaye: Sena UpesesanaHikayesi (Murat Elmalı), 13-Postmodern(istik) Arşiv Bilimi-Bir Bilimin Metodolojisinin Yeniden Düşünülmesi (BerndtFedriksson/Çev. Mehmet Fahri Furat), 14-Arşiv Sergileri ve Planlama Süreci Hakkında Kısa Bir Değerlendirme (Mehmet Fahri Furat-İshak Keskin), 15-Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ve e-Devlet Uygulamalarına Yönelik Faliyetleri (Ceyhan Güler), 16-İstanbul’un İktisadi ve Sosyal Hayatı İçerisinde Bahçekapı Semti’nin Yeri ve Önemi (Süleyman Faruk Göncüoğlu), 17-Şibli’ninSefername-i Rûm u Şâm u Mısr Adlı Yapıtına Göre İstanbul KütüphanelerininDünü ve Bugünü (Mukadder Güneri), 18-Kütüphanelerde Bilgi Yönetimi Stratejilerinin Belirlenmesinde Dijital Melezlerin Etkisi (Asiye Kakırman Yıldız), 19-Bilgi Merkezlerinin Vizyon-Misyon İfadelerinin İncelenmesi (Esra Gökçen Kaygısız), 20-Arşivci Olmak (Hasan S. Keseroğlu), 21-Kutadgu Bilik’de Devlet İşlemlerinin Kayıt Altına Alınması ve Katipler (İshak Keskin), 22-Ontolojik Çalışmalar Kapsamında Elektronik Arşiv Kaynaklarının Tanımlanması ve Üstveri Alanlarının Geliştirilmesi (Özgür Külçü), 23-Zekaî Dede Efendi (Talip Mert), 24-Öğretim Elemanlarının Açık Erişime Karşı Tutumları: Atatürk Üniversitesi Örneği (Hüseyin Odabaşı-Kasım Binici), 25-Fotoğrafik Malzeme: Türkler, Tahribat ve Fiziksel Koruma (Ş. Nihal Somer), 26-The SwedishNationalArchives:… (Burçak Şentürk), 27-Bir CD Koleksiyoncusunun Arşivcilere ve Arşivciliğe Dair Tavsiyeleri (Acar Tanlak), 28-Radyoloji Bölümünde Arşiv Yönetimi (Alptekin Tosun), 29-Bilgi Toplumunda Ekonomi ve Sanal Organizasyonlar (Bekir Tosun), 30-İslam Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi Arşiv-Dokümantasyon Koleksiyonu ve Veri Tabanları (Mustafa Birol Ülker), 31-İskenderiye Kütüphanesi (Ayşe Üstün-Işıl İlknur Sert), 32-Araştırma Konusu veya Bitimsiz Folklor (Arnold vanGennep/Çev. Kenan Yıldız) ve 33-Arşivciler ve Kütüphaneciler Tüccar mı? (Murat Yılmaz).
Başlıklarını verdiğimiz makaleler, arşivcilik sahasında kafa yoran uzmanların özgün çalışmalarıdır. Ayrıca değişik konularda farklı bakış açılarıyla meselelere yaklaşıldığı anlaşılmaktadır. Bu bakımdan, ileride arşiv sahasında yapılacak araştırma ve incelemelerde kitabın bir referans eseri, sürekli bir başvuru kaynağı olacağı bellidir. Kısaca, arşivcilikle ilgili mevcut birikimlere bir yenisi eklenmiş, bu sahada ufuk açıcı düşünceler serdedilmiştir. Eser, sonuç olarak hem Arşivciliğimize hem de tarihçiliğimize önemli katkılar sağlamıştır. Zira arşivcilik, tarih biliminin altyapı malzemesini hazırlar ve böylece tarih metinlerinin inşasına hizmet eder. Tarih bilimi ise insanlığın tecrübelerini ortaya koyarak geleceği şekillendirir.
Kitapta yer alan bir makaleden şu alıntıyla yazıyı bitiriyorum:
“Tarih, yalnızca ibret değil, aynı zamanda kuvvet devşirilecek bir alandır. Bu nedenle insan tarihte yalnız geçmişini değil geleceğini de arar, geleceğini nasıl ve ne şekilde kuracağını tespit eder, bu kurma eylemine yön verir, amaç tayin eder. Geçmişten hareket ederek geleceğini kurma eyleminin başarısının ilk şartı ise geçmişe ilişkin doğru bilgidir, ancak bu şart yerine getirildikten sonradır ki, geleceğe ilişkin öngörüler sıhhatli olabilir, amaçların gerçekleşmesi sağlanabilir. Öyleyse, kısaca tarih, insan bilincine muhtevasını verir çünkü şuur maziyle kaimdir.”