#AkıllıBisiklet – #SmartBicycle
Bu yazım bu haftaya bu güne 3 Haziran Dünya “akıllı” Bisiklet Gününe özel bir yazıdır. Esasen tüm yerel yönetimlerin, vatandaşlarının sağlıklı spor yapabileceği, geleceğe daha mutlu bireyler hazırlayacağı kolay ve etkili bir yöntem olan akıllı bisiklet park sistemlerinden bahsedeceğim.
Daha önceki #MutluŞehirlerMutluİnsanlar yazımda bisiklet ve belediyelerin bisiklet kullanımı teşvik edici faaliyetleri ile ilgili yaptıkları hakkında kısa bir bilgilendirme yapmıştım. Şimdi ise akıllı bisiklet konusu ile ilgili olarak birkaç satır yazmayı, siz okuyucularımı bilgilendirmeyi biraz daha detaylı bilgi vermenin doğru olacağı kanaatindeyim.
Akıllı bisiklet denen olay esasında bir merkez üzerinden kiralama, takip ve kontrol yapılabilen bir sistemi tanımlıyor. “Akıllı” ifadesinden aslında tek ana merkezin kontrolü sonucunu çıkartabiliriz. Bu araçlar kendi derdine ne bir çözüm üretebilir veya her hangi bir konuda karar destek sistemine sahip değildir. O zaman neden “akıllı” deniyor? “Smart City” “Akıllı Şehir” denen kavram bir anlamda şehir mobilyası konumda olan ve bir yazılım sistemi ile yönetilmesinden dolayı “akıllı (smart)” adını alıyor.
Akıllı Bisiklet sistemlerinin uygulanacağı yerde bir istasyon ve onun içerisinde; kiosk, durak ve bisikletler bulunur. Bunun haricinde arka planda çalışan bir yazılım ve bu yazılımın yönetildiği bir merkez bulunuyor. Sistemi esasında akıllı yapan bilgisayar ve onu destekleyen sistemler yani bilgi teknolojileri olduğunu söylemiştim. Biraz da ondan bahsetmek ve aşağıdaki şematik çizime dikkatinizi çekmek istiyorum.
10 veya 15 adet tüm bisikletlerin bağlı olduğu bir istasyon bulunuyor. Bu istasyonlar bir yazılım ve kilit sistemi ile kioska bağlıdır. Kiosklar ise merkezi bir veri tabanına (server) entegre edilmiş durumdadır. Burada yapılan tüm işlemler merkezde bir program (yazılım) sayesinde depolanıyor. Tabi istenirse arzu edildiği takdirde sisteme güvenlik kamera (CCTV) eklentisi de yapılabiliyor. Bunun nedeni istenmeyen bir durum veya olay olması durumunda merkezden durakları online (canlı) olarak izlenebiliyor olmasıdır.
Genelde bisikletlerin kafa sütunu veya ön çatal kısmının üzerine monte edilen bir erkek kilit çıkıntısı ile istasyonlardaki dişi kilitleme kısmına girmesi ile bağlantı sağlanır. Böylece bisikletin ana kadrosu üzerinden kilitleme gerçekleştirilebilir. Zincir takımı kapalı bir kutu içine alınarak her türlü dış etkilerden ve vandalizmden korunmaya çalışılır. Tüm bisikletlerin ayrı ayrı sistemin tanıması için bir kod verilir. Böylece kişiler tarafından kiralanan bisikletin geri getirilip getirilmediği kontrol edilebilir. İstasyonlar kiosklara dolu-boş bilgisini gönderir. Kiosklar abonelik durumuna göre kullanım bedeli hesaplayarak (saat, dakika) kullanıcının hesabına borç çıkartır. Sonrasında kiosk üzerinde bulunan akıllı ekran üzerinden kredi kartı veya sisteme entegre akıllı cep telefonu mobil uygulaması ile ödemenizi rahatça yapabilirsiniz.
Bu bahsettiğim senaryo standart kalmak kaydıyla işletme modeline göre ufak tefek değişiklikler gösterebilir. Bu da tamamen işleticinin takdirinde gerçekleşir. Sistemi kullanan kurumun işletme modeline göre öncesinden bloke ücret alma durumu veya yıllık abone vd. durumlar da söz konusu olabilir.
Abonelik yapmak da bir tercihtir. Kimi uygulamalarda kısa süreli cazip uygulamaları da görmek mümkündür. Özellikle yabancı bir şehir ya da ülkeden gelen turistlere yönelik uygulanan bu sistem uzun süreli abonelikler yerine kısa süreli (1-10 gün) abonelik imkanları sunarak vatandaşı sistemi kullanmaya teşvik etmektedir.
Detay vermek gerekirse,
Akıllı bisiklet kavramı aynı zamanda “Bisiklet Paylaşımı (Bicyle Sharing)” kavramı ile birlikte anılmaktadır. Bu nedenle akıllı bisikletler kamuya açık ortak alanlarda vatandaşların kullanımına sunulmaktadır. Bu sayede kişilerin bisiklete sahip olmaları yerine bisikleti bir araç olarak kiralama imkanı kavuşulmaktadır. Kiralanan bir bisikleti sürmenin yanı sıra akıllı bisikletler her türlü motorlu taşıtlara ulaşımda alternatif olarak görülebilmektedir. Yani evinizden işinize giderken güzergahınızda akıllı bisiklet ağının bir hattı bir istasyonu varsa ve gideceğiniz mesafeyi bisikletle de kat edebileceğinizi düşünüyorsanız trafiğe girmek yerine size tahsis edilmiş bisiklet yolunu kullanmak daha iyi bir seçenek olabiliyor.
Bu işe bir de sağlık açısından bakmamız gerekiyor. Spor yapmış olmak, vücuda hareket kazandırmak, karbondioksit (egzoz) salınımı meydana getirmemek, araçlı trafikte normalde 13m2 lik alan yerine 3m2 lik bir alan kullanmak, ekonomik olması ve günümüz COVID-19 koşullarında özellikle sosyal mesafe için vb… nedenler bisikletin avantajlarıdır.
Bisiklet Kullanımının Faydaları
Günümüz koşullarında bir bisikleti taşımak, park etmek, kilit altına alıp bağlamak ve korumak maalesef pek kolay olmuyor. Kalabalık ve sıkışık şehirlerde bisiklet sahibi olmak çok zahmetli bir iş. Bu nedenle bisikletleri koruyan, bağlayan, bakımını ve temizliğini yapan, ihtiyaçlarını karşılayan başka birilerinin olması birçoğumuzun işine gelecektir. Bisiklet paylaşımı tam olarak bu noktadan yardıma koşuyor. Oluşturulan hatlar üzerinde duraklar kurarak şehrin belli başlı noktalarında hizmetinize sunulan bisikletler ihtiyaç duyduğunuzda kullanıp işiniz bittiğinde her hangi bir istasyona bırakabileceğiniz ferah bir alternatif sunuyor.
Akıllı bisiklet yolları ve duraklarına örnek verecek olursak İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin ve Hollanda Amsterdam Belediyesi’nin projesine ve sistemine bir göz atmakta fayda var. Daha detaylı bilgi için; https://www.isbike.istanbul/istasyonlar
Hollanda halkının %5’i yürüyerek, %24’ü ise bisikletle işe gidip gelmektedir. Bisikletleri, çok katlı bisiklet parkları ve bisiklet yolları ile özdeşleşen Hollanda’da ise tüm ülkeyi kapsayan bir “Ulusal Bisiklet Master Planı” bulunmaktadır. Hollanda’da yaşayan halkın 84’ünün bir veya birden fazla bisikleti bulunmaktadır. Toplam 16.5 milyon kişilik nüfusa 18 milyon bisiklet düşmektedir. 2008’de 1.4 milyon yeni bisiklet satışı yapılmıştır. 2008’de satılan yeni bisikletin %10’u elektriklidir.
Hollanda Amsterdam Bisiklet Durakları
https://bikesharemap.com/#/3/-60/25/
Şu an 430’dan fazla kentte Akıllı Bisiklet sistemleri uygulanmaktadır. Yukarıda paylaştığım linkte tüm Akıllı Bisiklet sistemlerinin kurulduğu yerlerin online bilgisini bu sizinle paylaşmış olayım. Örnek için Kayseri (Kaybis), Konya, İzmir, Antalya, Nevşehir, İstanbul (İsbike), Çanakkale vd. Belediyelerin sistemlerine bakmanız yeterlidir.
Dünya çapında en fazla sayıda Akıllı Bisiklet sistemine sahip şehirlerin ve bisiklet sayılarının gösterildiği tabloya baktığımızda kimi ülkelerin yerel yönetimlerinin bu hizmete ne kadar büyük yatırımlar yaptığını görebiliriz.
Bisiklet sayısında ilk 20
Akıllı Bisiklet sisteminin Çin, Hollanda, Almanya, Fransa, İspanya ve İngiltere gibi ülkelerde diğer ülkelere kıyasla daha büyük bir kitleye sahip olduklarını görüyoruz. Bu ülkelerin raylı sistemlerinin de ne denli güçlü olduklarına dikkat etmekte fayda var. Yukarıda saydığım ülkeler ulaşım sistemlerinde, toplu taşımanın her türlü imkânlarından faydalandıkları gibi bir de bisiklet paylaşım sistemini desteklediklerini görmek aslında ülkemizdeki ulaşım yatırımlarının hangi doğrultuda yönlendirilmesi gerektiğine dair bir fikir oluşturması gerektiği kanaatindayim.
Peki Bisiklet Yolları!?
Emniyetli sürüş için olmazsa olmaz olan bisiklet yolları her yönü ile ayrı bir sıkıntıdır. Her yönü ile derken birisi bisiklet sürücüleri ve diğerleri… Diğerlerinin içine motorlu taşıt sürücüleri, yayalar, yerel ve merkezi idareler giriyor. Bu mesele birkaç taraflı bir problem yumağına benziyor. Çünkü idare açısından yaklaşım “olmayan bir şeye hizmet vermek için kaynak harcayamayız” iken, bisiklet sürücüsü açısından mesele “bisiklet yolu yok, sürüş emniyeti olmayan bir yerde çok istesem de bisiklet nasıl süreyim. Bu nedenle bisiklet sahibi olamam.” şeklinde.
Bu karşılıklı çıkmaza bir de şehir planlarının yaylara, bisiklet sürücülerine ve motorlu taşıtlara uygun olmayan şekilde yapılması cadde ve kaldırımlarımızın darlığını eklediğimizde bilhassa İstanbul, İzmir gibi yoğun şehirlerde revizyon yapmanın ne kadar zor olduğunu da eklemek lazım. Peki bisiklet yolları ile ilgili olarak acaba ülkemizde neler yapılıyor. Sizlere bisiklet günü ile ilgili Konya’dan güzel bir haber vermeyi ihmal etmeyelim. Konya’da yapılan bisiklet yolunun uzunluğu 550km’yi bulmuş. İlgili habere devamında verdiğim linkten erişebilirsiniz (https://www.konya.bel.tr/haberayrinti.php?haberID=7436). Ayrıca, 2017 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belediyelerin bisiklet yolu yapmasını teşvik etmek amacıyla bir kılavuz ve genelge yayınlandı. Bu kapsamda proje yapan belediyeleri finansal destek sağlanacağı belirtildi. Konu ile İlgili teknik dökümanların olduğu kılavuza https://webdosya.csb.gov.tr/db/meslekihizmetler/ustmenu/ustmenu1010.pdf bu uzantıdan erişebilirsiniz.
Yerel yönetimler artık “milletin talepleri dikkate almalıyız” anlayışıyla adımlar atıyor. Vatandaşlarının daha sağlıklı bireyler olması için gayret gösteriyor. Artık daha fazlasının olması için henüz bir adım atmamış olan büyükşehir, il ve ilçe belediyelerini bundan sonra harekete geçirmek için top ısrarlı vatandaşlarda, STK’lar ve bisikletçilerde…
Dünya Bisiklet Günümüz Kutlu Olsun..
Osman Zeki ŞAHİN, Y. Mimar
osmanzekisahin@yaani.com
pinterest.com/osmanzekisahin
instagram.com/osmanzsahin
tripadvisor.com.tr/Profile/ozekisahin